Üç tarafı muhteşem güzellikte denizlerle çevrili ülkemizde denizcilik, özellikle de yelken sporu son yıllarda artan bir ivmeyle gelişiyor. Yelken sporuna dair temel bilgilere ve önemli yelkencilerimize baktık
MİTHAT KORAY
Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemiz bu doğal zenginliğini yazık ki iyi kullanamamakta. Benzer koşullara sahip memleketlerle kıyaslandığında balıkçılık, turizm gibi alanlarda geride kalan Türkiye, su sporlarında da beklenen düzeyde değil. Osmanlı İmparatorluğu’nun denizcilikteki gücü nedense günümüze taşınamadı.
Tablo çok iç açıcı olmasa da son yıllarda yelken sporunda önemli ilerlemeler kaydedildi. Bugün bu branşta faaliyet gösteren önemli kulüpler var. Yelkene ilgi de her geçen gün biraz daha artıyor. Türkiye Yelken Federasyonu organizatörlüğünde Türkiye Yelken Ligi düzenleniyor. Bunun yanında yelkenin farklı kategorilerinde pek çok organizasyon gerçekleştiriliyor.
Peki yelken sporuna dair temel bilgiler neler? Dilerseniz bunları sıralayalım…
Yelken sporu, rüzgarın gücünden yararlanarak bir tekneyi hareket ettirme sanatıdır. Yelken sporunun temel prensipleri ve detayları şunlar:
Yelkenler: Yelkenli teknelerde, rüzgarın enerjisini yakalamak için kullanılan kumaş veya diğer materyallerden yapılan yapılar. Genellikle ön yelken (fok) ve ana yelken olmak üzere iki tür yelken bulunur.
Direk: Yelkenlerin bağlı olduğu, teknede dik olarak yükselen dikey direk. Direk, yelkenleri destekler ve yönlendirmelerine yardımcı olur.
Kürek ve Rüzgar: Yelkenli tekneler rüzgarın yönüne göre hareket ederler. Rüzgarın teknenin yelkenlerine nasıl vurduğuna göre tekne çeşitli yönlere doğru hareket edebilir.
Sergi ve Trim: Yelkenlerin doğru şekilde ayarlanması anlamına gelir. Sergi, yelkenin açısını, trim ise yelkenin rüzgara göre gerilimini ifade eder.
Yelken Türleri
Yat Yelkeni: Genellikle tatil ve geziler için kullanılan yelkenli tekneler. Bu tür tekneler, çeşitli büyüklüklerde ve konfor seviyelerinde olabilir.
Yarış Yelkeni: Yarış amaçlı kullanılan yelkenli tekneler. Bu tekneler, hız ve performans açısından optimize edilmiştir.
Katamaran: İki gövdeye sahip yelkenli tekneler. Stabilite ve geniş yaşam alanı sunar, genellikle daha büyük ve konforludur.
Kano Yelkeni: Yelkenin, bir kano veya kayak gibi daha küçük bir teknede kullanılmasıdır. Daha az yaygındır ama özellikle hobi ve spor amaçlı kullanılır.
Teknikler ve Stratejiler
Taktiksel Yönlendirme: Yarışlarda ve uzun mesafe seyahatlerinde, rüzgarı ve deniz koşullarını en iyi şekilde değerlendirmek için stratejik kararlar almak önemlidir.
Yelken Ayarı: Yelkenlerin rüzgarı en verimli şekilde kullanacak şekilde ayarlanması gerekir. Bu, çeşitli rüzgar koşullarında teknenin performansını artırabilir.
Manevra Yeteneği: Yelkenli teknenin rüzgarı yönlendirme ve manevra yapma becerisi, özellikle dar alanlarda veya yarışlarda önemlidir.
Güvenlik
Yelken sporunda güvenlik, öncelikli bir konudur. Yelkenli teknelerde güvenlik ekipmanlarının bulunması ve teknede bulunan kişilerin temel denizcilik bilgisine sahip olması önemlidir.
Bazı Yelken Terimleri
Ana Yelken: Teknenin ana itici gücü, ana direk üzerine asılı olan büyük yelkendir.
Cenova: Ön yelkenin büyük versiyonudur ve genellikle yarış teknelerinde kullanılır. Ana yelkenden daha büyük olup, daha fazla rüzgar yakalar.
Baş ve Pupa: Teknenin ön kısmına ‘baş’, arka kısmına ‘pupa’ denir.
İskele ve Sancak: Teknenin sol tarafına ‘iskele’, sağ tarafına ‘sancak’ denir.
Orsa ve Apaz: Yelkeni rüzgara karşı çevirme işlemine ‘orsa yapmak’, rüzgar altından dönme işlemine ise ‘apaz yapmak’ denir.
Grosgabari: Teknenin toplam iç hacmini ifade eden bir ölçüdür ve genellikle ton cinsinden ifade edilir.
Balast: Teknenin dengesini sağlamak için kullanılan ağırlıklardır. Genellikle teknenin altında yer alır.
Barbunya: Teknenin altında zamanla oluşan ve performansı etkileyebilen kabuklu deniz canlısıdır.
Cezeriye: Teknenin en alt kısmıdır ve su toplanabilecek alanı ifade eder.
İstiralya: Direği destekleyen, teknenin ön ve arka kısmına doğru uzanan teller.
Lazaret: Teknenin arka kısmında bulunan saklama alanı.
Neta: Teknenin su hattının üstündeki bölümünün yüksekliği.
Palamar: Tekneyi iskeleye veya başka bir tekneye bağlamak için kullanılan kalın halat.
Olimpiyatlarda Yelkencilerimiz
Türkiye adına Olimpiyatlar’a katılan ilk yelkencilerimiz 1936’da Almanya’nın başkenti Berlin’de düzenlenen oyunlarda ülkemizi temsil eden Behzat Baydar, Dr. Demir Turgur ve Harun Ülman’dı. 2024’te Fransa’nın başkenti Paris’in ev sahipliği yaptığı Olimpiyatlar’da ise ülkemiz adına sekiz sporcu mücadele etti.
Sadun Boro
Ünlü yelkenlisi 10.5 metre boyunda ve keç armalı Kısmet, 1963’te Salacak’ta Athar Beşpınar’ın atölyesinde kızağa kondu. Hayatta en büyük emeli olan dünya seyahatine 1965’te Alman asıllı eşi Oda Boro ile beraber çıktı. Onlara Kanarya Adaları’nda aldıkları kedileri Miço eşlik etti. 1968’te dünya turunu tamamladı ve bunu başaran ilk Türk denizci oldu. Boro ailesi 1977-1979 arasında, o zaman sekiz yaşında olan kızları Deniz’le beraber Karayip Adaları’nı, Amerika’nın doğu sahillerini gezdi.
Dünyada Önemli Yelken Yarışları
Cowes Week
The Ocean Race
America’s Cup
Vendée Globe
St. Maarten Heineken Regatta
Transpacific Yacht Race
SAILGP