Önce 17. Avrupa Futbol Şampiyonası, ardından Paris Olimpiyatları… Dünyanın gündemi önümüzdeki iki ay boyunca spor olacak. Her iki organizasyonu da detaylarıyla masaya yatırdık. Bakalım dünya halklarını ve spor camialarını neler bekliyor…
MİTHAT KORAY
Olimpiyatlar üçüncü kez Paris’te
Dünyanın en büyük spor organizasyonu olan Olimpiyatlar bu yaz Paris’te düzenlenecek. Fransa’nın başkenti, 1900 ve 1924’ün ardından oyunlara üçüncü kez ev sahipliği yapacak. Böylelikle Paris, Londra’dan sonra Olimpiyatlar’a kapılarını üçüncü kez açan ikinci şehir olacak. 33. Olimpiyat Oyunları 26 Temmuz’da başlayıp 11 Ağustos’ta sona erecek. İlk madalya 27 Temmuz’da, atıcılıkta verilecek. Son madalya ise kadınlar basketbolda, 11 Ağustos’ta sahibini bulacak. 28 Ağustos’ta start alacak Paris 2024 Paralimpik Oyunları ise 8 Eylül’de perdelerini kapatacak.
2024 Paris’in logosunun tasarımında Fransız menşeli sanat akımı olan Art Deco’dan ilham alındı. Logo, ülke simgelerinden Marianne ile olimpiyat madalyası ve olimpiyat ateşinin birleştirilmesi ile oluşturuldu. Marianne, Fransız Devrimi’nin “Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik” sloganını temsil eden ulusal bir sembol. Yıllar içerisinde farklı yüzler tarafından heykelleri ve portreleri yapılan Marianne, aslen adsız bir kadın kahraman olduğu bilinen bir yurttaşa sonradan verilen isim. Bu arada tarihte ilk kez Olimpiyat Oyunları ve Paralimpik Oyunları ortak logoyu paylaşacak. Paris Olimpiyatları ve Paralimpik Oyunları için, Frig Uygarlığı’na kadar uzanan Frig başlığından esinlenilerek tasarlanan Frigler, maskot olarak hazırlandı.
2024 Paris Olimpiyat Oyunları’nın 26 Temmuz’daki açılış töreni başkentin simgelerinden Seine Nehri’nde olacak şekilde planlandı. Bu kurgu gerçekleşirse sporcu ve yetkililerin statlardaki geçit töreniyle resmen açılan olimpiyat oyunları geleneği en azından bu organizasyon için rafa kalkacak. 200 ülkeden sporcu, çalıştırıcı ve yetkilileri taşıyacak yaklaşık 160 tekne, Seine Nehri üzerinde Austerlitz ve Lena köprüleri arasındaki 6 kilometre mesafelik bir parkurda ilerlerken seyircileri selamlayacak. İlk aşamada bu organizasyonun herkese açık olacağı bildirilmişti. Fakat güvenlik endişeleriyle davetiye sistemine geçildi. Öte yandan güvenlik sebebiyle açılışın başka bir yere taşınma olasılığı da mevcut. En güçlü alternatif, kapanış töreninin de yapılacağı Stade de France.
Açılış töreninde, Rus ve Belaruslu sporcular yer almayacak. Rus ve Belaruslu sporculara Olimpiyatlar’da tarafsız statüsü verilmesi için Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC), Ukrayna’nın işgalini alenen desteklememeleri, askeri ya da devlet güvenlik kurumlarıyla bağlantılı olmamaları gibi şartların yer aldığı prosedür belirledi. Paris 2024 Olimpiyatları’nda yaklaşık 36 Rus, 22 Belaruslu atletin tarafsız sporcu olarak mücadele etmesi bekleniyor. Bu sporcuların 11 Ağustos’taki kapanış törenine katılıp katılamayacaklarına ise sonra karar verilecek.
Önemli ilklere sahne olacak
1900 Paris, kadınların katıldığı ilk Olimpiyatlar olarak tarihe geçmişti. Paris 1924 de önemli ilklere sahne olacak. Tokyo 2020’de yüzde 48.8 kadın sporcu oranıyla büyük bir ilerleme kaydedilen cinsiyet eşitliği hedefine, Fransa’da tam olarak yüzde 50-50 erkek-kadın katılımıyla ulaşılacak. Paris Olimpiyat Oyunları’ndaki bir diğer ilk ise halkın katılımına açık maraton yarışı olacak. Paris 2024’e yaklaşırken, Fransa’da düzenlenecek çeşitli etkinliklerde dereceye giren amatör sporcular, Olimpiyatlar’da sporcularla aynı parkurda yarışacak. Spor tırmanış, kaykay, break dans ve dalga sörfü ilk kez oyunlarda yer alacak. Paris 2024’te kentin ikonik yapıları ile alanlarından maksimum düzeyde faydalanılacak. Les Invalides’de okçuluk, atletizm ve bisiklet, Grand Palais’de eskrim ve tekvando, La Concorde’da kaykay, 3×3 basketbol, break dans ve bisiklet, Château de Versailles’ın bahçelerinde binicilik ve modern pentatlon, Eiffel Kulesi yakınındaki Champ de Mars’ta plaj voleybolu müsabakaları yapılacak.
Paris’in ülkemizin olimpiyat serüveninde özel bir yeri var. Henüz bir yaşındaki Türkiye Cumhuriyeti, oyunlara ilk kez 1924 yılında Fransa’nın başkentinde katıldı. Bayrağımızı atlet Unvan Tayfuroğlu taşıdı. Savaştan yeni çıkmış, yeni kurulmuş bir ülkenin başarılı olma şansı yoktu. Nitekim iyi sonuçlar alınamadı. Ancak Türkiye’nin adı duyuldu, varlığı bu önemli uluslararası arenada tescillendi. Sporcularımız 1924’te atletizm, bisiklet, futbol, güreş, halter ve eskrim dallarında yarıştı. Kafilemizde, ileride yaşamını Fosforlu Cevriye romanıyla tanınan aktivist yazar Suat Derviş ile birleştirecek olan güreşçi Seyfi Cenap Berksoy da vardı.
Bu yazı hazırlandığı sırada Türkiye, Paris 2024’e 14 branşta 68 sporcuyla katılmayı garantilemişti. Bu sayının daha da artması bekleniyor. Olimpiyat maceramızın 100. senesinde gözler ilk planda Kadın Voleybol Milli Takımı’nda. 2023 yazını muhteşem geçiren, hem Milletler Ligi’nde hem de Avrupa Şampiyonası’nda mutlu sona ulaşarak dünya sıralamasında ilk basamağa yerleşen Filenin Sultanları, Paris 2024’te altın madalya adaylarından biri. Kadın Voleybol Milli Takımı’nın en zorlu rakipleri İtalya, ABD, Brezilya ve Sırbistan. Türkiye kadın voleybolunda kürsüde yer alırsa bu, olimpiyat tarihinde takım sporlarında kazandığımız ilk madalya olacak.
Bir önceki Olimpiyat Oyunları’nda altın madalyanın sahibi olan Mete Gazoz, aradan geçen zamanda dünya ve Avrupa şampiyonluklarına uzanarak koleksiyonunu daha da zenginleştirdi. Olimpiyat tarihinde okçulukta ülkemize ilk madalyayı getiren isim unvanını da taşıyan Gazoz’un hedefi 2024 Paris Olimpiyat Oyunları’nda da kürsünün en tepesinde yer almak. Ferhat Arıcan, Tokyo Olimpiyat Oyunları’nda ülkemize artistik jimnastikte tarihinin ilk madalya sevincini yaşatmıştı. Sporcularımız jimnastikte Fransa’da da iddialı. Ferhat Arıcan ve Adem Asil şansı daha yüksek olan isimler. Güreşte hem kadınlarda hem erkeklerde madalyaya yakın sporcularımız var. Kadın boksörler Busenaz Sürmeli ve Buse Naz Çakıroğlu 2024 Paris’te başarı beklediğimiz isimlerden. Türkiye’nin madalya iddiası taşıdığı branşlardan biri de tekvando. Atletizm, yelken, yüzme, yol bisikleti, atıcılık, badminton, halter ve eskrim, sporcularımızın mücadele edeceği diğer dallar. Tokyo 2020’de dört madalya aldığımız karate, Paris 2024’te yer almıyor. Türkiye, çeşitli engelli gruplarından sporcuların katıldığı Paralimpik Oyunları’nda da 50’nin üzerinde sporcuyla temsil edilecek.
ABD Rüya Takım ile gelecek
26 Temmuz’da başlayacak 2024 Olimpiyat Oyunları’nda erkekler basketbolda tüm sporseverler doğal olarak Amerika Birleşik Devletleri’ne odaklanacak. 2023 Dünya Kupası’nda finale dahi yükselemeyen ABD, bu başarısızlığı unutturmak için Paris’e LeBron James, Kevin Durant, Steph Curry gibi yıldızların yer aldığı Rüya Takım ile gelecek. Erkekler sırıkla atlamada İsveçli Armand Duplantis, kadınlar üç adım atlamada Venezuelalı Yulimar Rojas oyunların temel branşı kabul edilen atletizmde öne çıkması beklenen sporculardan bazıları. Bu arada atletizmin uluslararası çatı örgütü Dünya Atletizm Birliği, Paris 2024 Olimpiyatları’nda bu yaz 48 atletizm yarışmasının her birinde altın madalya kazanan sporculara 50 bin ABD Doları ödül verileceğini duyurdu. Bu da amatörlüğün ön planda tutulduğu Olimpiyatlar için ciddi bir değişim. Diğer branşlarda da dünyanın en iyileri Paris’te hünerlerini sergileyecek.
Yunanistan’da yakılan Olimpiyat meşalesinin 8 Mayıs’ta Fransa’ya ulaşmasıyla oyunlar için geri sayım da başladı. Olimpiyat meşalesi, Paris 2024 Olimpiyat Oyunları’nın 26 Temmuz’daki açılışına kadar Fransa’nın denizaşırı toprakları dahil 400’den farklı noktaya taşınacak
Rakamlarla Paris 2024
Oyunlarda mücadele 19 sürecek. Futbol, hentbol ve ragbide karşılaşmalar açılış töreninden iki gün önce yani 24 Temmuz’da başlayacak. Olimpiyatlar’da 45.000 gönüllü görev alacak. Organizasyonu 20.000 akredite gazeteci takip edecek, 350.000 saat TV yayını yapılacak. 32 branşta, 329 yarışmada, 200’ü aşkın ülke ve göçmenlerden toplam 10.500 sporcu mücadele edecek. 35 farklı tesis kullanılacak. Olimpiyat Köyü’nde her gün 600.000 kişilik yemek servis edilecek.
Avrupa sesimizi duyacak mı?
Futbolda gözler bu yaz 17. Avrupa Futbol Şampiyonası’nda olacak. 14 Haziran’da başlayacak turnuva, 14 Temmuz’da oynanacak finalle sona erecek. 24 ülkenin altı grupta mücadele edeceği şampiyonada gruplarda ilk iki sırayı alanlar ile en iyi dört, üçüncü ve ikinci tur bileti alacak. Euro 2024 bu aşamadan sonra eleme usulü devam edecek. Şampiyona, Türkiye ile giriştiği ev sahipliği yarışını kazanan Almanya’da düzenlenecek. Karşılaşmalar 10 farklı şehirde yapılacak. Finalin adresi Berlin’deki 74.461 seyirci kapasiteli Olimpiyat Stadı. Geçmişte takımlar 23 kişilik oyuncu kadrolarıyla Avrupa Futbol Şampiyonası’nda yer alırken UEFA, Euro 2024 için bu sayıyı 26’ya çıkardı. Turnuvada 19 ülkenin hakemleri görev alacak. Türkiye’yi temsil edecek isimler Halil Umut Meler, Mustafa Emre Eyisoy ve Kerem Ersoy. Şampiyonada kıta dışından Arjantinli üç hakem de olacak.
Bahis siteleri Euro 2024’ün en büyük favorisi olarak İngiltere’yi gösteriyor. Fransa, Almanya, Portekiz ve İspanya şampiyonluk şansı yüksek diğer ülkeler olarak sıralanıyor. Türkiye ise bu tahminlerde 10. ya da 11. basamakta bulunuyor. A Milli Takımımız elemelerde Hırvatistan, Galler, Letonya ve Ermenistan ile aynı grupta yer aldı. Euro 2024 serüveni başladığında Türkiye’nin başında Stefan Kuntz vardı. İç sahadaki Ermenistan beraberliği ve Japonya ile oynanan hazırlık maçındaki 4-2’lik mağlubiyet sonrası Alman çalıştırıcı ile yollar ayrıldı. Göreve daha önce Adana Demirspor’da teknik direktörlük yapan Vincenzo Montella getirildi. Milliler İtalyan teknik direktör yönetimindeki ilk sınavında deplasmanda Hırvatistan’ı devirerek finaller yolunda dev adım attı. Ardından gelen Letonya galibiyeti ile A Milli Takımımız Avrupa Şampiyonası biletini cebine koydu. Son karşılaşmada Galler ile berabere kalan Türkiye tarihte ilk kez büyük bir turnuvanın finallerine lider olarak gitmeyi başardı. 5 kez Avrupa Şampiyonası (1996, 2000, 2008, 2016, 2020) ve 2 kez Dünya Kupası’nda (1954, 2002) mücadele eden Ay-Yıldızlılar, ilk kez grup aşamasını ilk sırada bitirmenin mutluluğunu yaşadı.
Türkiye’de milli takım teknik direktörleri her zaman eleştirilerin odak noktasındadır. Bir anda göklere çıkarılan hocaların kısa süre sonra yerin dibine batırılması alışıldık bir durumdur. Vincenzo Montella ismi açıklandığında kafalarda soru işaretleri vardı. Ancak Türkiye, İtalyan çalıştırıcı yönetiminde çıktığı ilk üç maçı kazanınca kamuoyu hocaya inandı. Euro 2024 elemelerinde elde edilen grup liderliği de Montella’ya olan güveni artırdı. Son hazırlık maçlarındaki mağlubiyetler biraz hayal kırıklığı yaratsa da Milliler turnuvaya büyük ölçüde güvenilen bir teknik direktörle gidiyor. Bu ülkemiz açısından bir ilk anlamına da geliyor. Çünkü A Milli Takım, Avrupa Şampiyonası finallerinde ilk kez yabancı bir teknik direktör ile boy gösterecek.
Turnuva öncesi Türkiye’nin avantajları da var dezavantajları da. Sorunlarla başlarsak… Süper Lig bu sezon tamamen Galatasaray ve Fenerbahçe’nin dominasyonunda geçti. Bu nedenle ligde rekabet düzeyi düşük maçlar oynandı. Bu durum Süper Lig’deki milli oyuncular için dezavantaj. Kalecilerden Uğurcan Çakır formda değil. Altay Bayındır ise kulübünde çok az forma şansı bulabildi. Yakın geçmişe kadar çok güvenilen savunma hattının iki yıldızı Çağlar Söyüncü ve Merih Demiral eski günlerinin uzağında. Burak Yılmaz sonrası takımın ana golcüsü koltuğunun sahibi de belirsiz.
Bunlara karşın güçlü yönleri de var Türkiye’nin. Ülkemizde top koşturan oyunculardan Abdülkerim Bardakçı, Barış Alper Yılmaz, Ferdi Kadıoğlu ve İrfan Can Kahveci çok formdalar. Euro 2024 bu oyuncuların kendilerini gösterip kariyerlerinde yeni sayfa açmalarını sağlayacak bir platform olabilir. Inter ile İtalya Ligi şampiyonluğu yaşayan Hakan Çalhanoğlu bizim için her daim önemli bir silah. Ayıca pek çok uluslararası basın organının şampiyonanın yıldız adayları arasında gösterdiği Juventuslu Kenan Yıldız ile Real Madrid’e ısınmaya başlayan Arda Güler gibi potansiyelli genç futbolcular var elimizde. Salih Özcan, Orkun Kökçü gibi gurbetçiler de performanslarıyla Türkiye’yi ileriye taşıyabilir. Elbette Türkiye’nin en büyük avantajlarından biri de seyircisi. Her maçta tribünleri dolduracak Almanya’daki vatandaşlarımız itici güç olacak. Milliler şampiyonaya tarihte ilk kez finallere katılan Gürcistan ile oynayacağı maç ile başlayacak. Burada alınacak galibiyet çok önemli. Ardından Portekiz ve Çek Cumhuriyeti sınavları var. Katıldığı son iki şampiyonada gruptan çıkamayan Türkiye, bu kez en azından ikinci tur oynayacak güce sahip. Elbette daha fazlası da mümkün.
Şampiyonadaki diğer takımlara gelirsek… Son turnuvanın finalisti İngiltere genç ve dinamik kadrosuyla şampiyonluğu hedefliyor. Fransa başta Mbappe olmak üzere yıldızları ve alternatifli oyuncu grubuyla kupanın iddialı takımları arasında. Ne yapacağı merakla beklenen ülkeler arasında Almanya belki de ilk sırada. Son iki Dünya Kupası’nda gruptan çıkamayarak büyük hayal kırıklığı yaratan ev sahibi ülke, organizasyonu üstlendiği şampiyonada mutlu sona ulaşarak uluslararası arenada varlığını yeniden hatırlatmak istiyor. Yıldızlar topluluğu Portekiz ile güçlü futbol ekolleri olan İspanya ve İtalya da turnuvada söz sahibi olacak ülkelerden. Kulüp takımları arasındaki rekabet son yıllarda milli takımlara olan ilgiyi bir nebze azaltsa da 2024 Avrupa Şampiyonası yine futbol gündeminin ilk sırasına oturacak. Tabii tüm Türkiye, A Milli Takım’ın performansına odaklanacak.
Avrupa Futbol Şampiyonası’nda Türkiye
1960’dan itibaren elemelere katılan A Milli Takım, Avrupa Futbol Şampiyonası finallerinde ilk kez 1996’da boy gösterdi. Fatih Terim yönetimindeki Ay-Yıldızlılar İngiltere’nin ev sahipliği yaptığı turnuvayı gol atamadan puansız tamamladı. 2000’de bir kez daha finallere katılma hakkını elde eden Türkiye bu kez gruptan çıktı. İtalya ağlarını havalandıran Okan Buruk finallerdeki ilk golümüzü atarken, ilk galibiyet Belçika’ya karşı alındı. A Milli Takım çeyrek finalde Portekiz’e kaybetti. Takımın teknik patronu Mustafa Denizli’ydi. Türkiye, 2008’de Avrupa Futbol Şampiyonası tarihindeki en başarılı performansını sergiledi. Portekiz, Çek Cumhuriyeti ve İsviçre ile mücadele ettiği grubunu ikinci sırada bitiren Milliler, çeyrek finalde Hırvatistan’a penaltılar ile üstünlük sağlayarak son dört takım arasına kaldı. Teknik direktörlüğünü Fatih Terim’in yaptığı A Milli Takım yarı finalde Almanya’ya elenmekten kurtulamadı. 2016’ya da Terim yönetiminde katılan Türkiye gruptan çıkamadı. 2020’de Şenol Güneş’in teknik direktörlüğünde turnuvada mücadele eden Milliler şampiyonaya yine grup aşamasında veda etti.
TURNUVA TAKVİMİ
Grup maçları: 14 Haziran-26 Haziran
Son 16 turu: 29 Haziran-2 Temmuz
Çeyrek final: 5-6 Temmuz
Yarı final: 9-10 Temmuz
Final: 14 Temmuz
Türkiye’nin maçları
18 Haziran 2024 Salı
19.00 Türkiye-Gürcistan Signal Iduna Park, Dortmund
22 Haziran 2024 Cumartesi
19.00 Türkiye-Portekiz Signal Iduna Park, Dortmund
26 Haziran 2024 Çarşamba
22.00 Çekya-Türkiye Imtech Arena, Hamburg
Şampiyonlar
1960 Sovyetler Birliği
1964 İspanya
1968 İtalya
1972 Batı Almanya
1976 Çekoslavakya
1980 Batı Almanya
1984 Fransa
1988 Hollanda
1992 Danimarka
1996 Almanya
2000 Fransa
2004 Yunanistan
2008 İspanya
2012 İspanya
2016 Portekiz
2020 İtalya
Turnuvadan istatistikler
- Avrupa Futbol Şampiyonası’nı en çok kazanan ülkeler üçer kez şampiyonluğa ulaşan Almanya ve İspanya.
- Futbolun mucidi İngiltere’nin turnuvada hiç şampiyonluğu yok.
- Finallerde en çok gol atan oyuncu 14 kez rakip fileleri havalandıran Portekizli Cristiano Ronaldo. Ünlü yıldız beş kez ile finallerde en çok oynayan futbolcu listesinde de ilk sırada.
- 9 maç yöneten Cüneyt Çakır, finallerde en çok görev yapan iki hakemden biri.
- Alman Rainer Bonhof, üst üste üç şampiyonada final oynadı.