8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü kutladığımız bu sayıda her biri kendi döneminde çığır açmış, mimarlık dünyasına şekil veren öncü kadınları derledik. Onlar, teknik işlerin erkek egemen görüldüğü yıllarda yaptıkları eserlerle adını tarih sayfalarına yazdıran mimar kadınlar…
Bilinen ilk kadın profesyonel mimar
Louise Blanchard Bethune (1856-1913)
Profesyonel bir mimar olarak çalıştığı bilinen ilk Amerikalı kadın mimar. Buffalo ve New England bölgelerinde yaklaşık 150 binanın tasarımını yapan Bethune, aynı zamanda Amerikan Mimarlar Enstitüsü’nün (AIA) ilk kadın üyesi olarak AIA Fellow unvanını alan kadın. Eşiyle birlikte kurduğu Bethune & Bethune Mimarlık çok sayıda prestijli yapıya imza attı. En tanınmış tasarımı ve başyapıtı, 1904’te tamamlanan neoklasik Hotel Lafayette…
Mimariyi kültürle yoğurdu
Lina Bo Bardi (1914-1992)
İtalyan asıllı ünlü mimar, Sao Paulo Museum of Art binasının mimarı olarak dünya çapında üne kavuştu. ‘Modern ancak insancıl’ olarak adlandırılan bir mimari anlayışla tanınan Bardi, Brezilya’da bir fabrikanın yıkılmasına karşı çıkarak bölgenin kültürüne hizmet eden bir mimari şaheser olan ‘Centro de Lazer Fábrica da Pompéia’ya (Pompéia Fabrikası Eğlence Merkezi) dönüştürdü. Aslında döneminin sosyal ve kentsel dönüşümüne de öncülük etti.
Sadece kadınlara açık bir ofis kurdu
Norma Merrick Sklarek (1928-2012)
Bir Afrikalı Amerikalı kadın mimar olarak Columbia Üniversitesi’nden mezun oldu. Her şey onun aleyhine çalışıyordu, “Kadınları veya Afrikalı Amerikalıları işe almıyorlardı. Hangisinin bana karşı çalıştığını bilmiyordum” dedi, ama o gerçekten ilklerin kadınıydı. AIA’ya üye seçilen ve lisans kazanan ilk Afrikalı-Amerikalı kadın. İddialı vizyona sahip güçlü bir mimar. Gruen Associates için çalışmaya başladı ve birkaç yıl içinde firmanın yöneticisi oldu.
Zor coğrafyalardaki başarısıyla tanındı
Julia Morgan (1872 – 1957)
1872’de Kaliforniya’da doğan Julia Morgan, Paris’teki Ecole de Beaux-Arts’tan mezun olan ilk kadın mimar olarak tarihe geçti. Yapılarında doğal malzemeleri kullanmayı tercih eden ve topoğrafik olarak zor coğrafyalardaki başarısı ile tanınan Morgan, YWCA binaları ve Mills College’daki binalar da dahil olmak üzere kadınlara hizmet veren kurumlar için pek çok bina tasarladı. Ölümünün ardından AIA Altın Madalyası’nı alan ilk kadın oldu.
Türkiye’nin ilk kadın yüksek mimarı
Münevver Belen Gözeler (1913-1973)
Türkiye’nin ilk kadın yüksek mimarı olan Münevver Belen, Güzel Sanatlar Akademisi’nin de ilk kadın mezunlarından biri. Çalışmalarının çoğunu Türkiye’nin ikinci kadın mimarı Leman Cevat Tomsu’yla birlikte yürüten Belen, tüm çalışmalarını devlet binalarında yaptı. Bursa Halkevi, Kayseri Halkevi, Karamürsel Halkevi ve özellikle PTT binaları için farklı tasarımları, akılda kalan eserleridir.
İkinci Milli Mimarlık yaklaşımına öncülük etti
Leman Cevat Tomsu (1913 – 1988)
Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun olan Leman Cevat Tomsu, Münevver Belen’le birlikte çok sayıda kamu yapısını hayata geçirdi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar Müdürlüğü’nde şehircilik uzmanı Martin Wagner ile çalıştı. Wagner’in mimari yaklaşımından etkilenen Tomsu, ‘İkinci Milli Mimarlık’ olarak adlandırılan dönemin biçimsel unsurlarını taşıyan bir mimari yaklaşıma öncülük etti. Eserleriyle pek çok ödül aldı.
Pritzker Ödülü’nü kazanan ilk kadın
Zaha Hadid (1950 – 2016)
Irak asıllı İngiliz vatandaşı olan Zaha Hadid, şüphesiz 21. yüzyılın adından en çok söz ettiren kadın mimarı oldu. 2004’te Pritzker Mimarlık Ödülü’nü kazanan ilk kadın mimar oldu. Kendisi ayrıca Ant Yapı olarak Moskova’da hayata geçirdiğimiz Capital Hill Residence projesinin de mimarı. Beyrut Amerikan Üniversitesi’nden onur diploması ve Birleşik Krallık’tan Britanya İmparatorluk Nişanı sahibi.