İnternetin son hali olan metaverse aklınızı karıştırmasın. Karıştırıyorsa da hemen en basit haliyle aydınlatalım sizi. Buyurun, ekonomisinden modasına kadar ‘sanal cennet’ bilgileri…
METAVERSE KAVRAMIYLA TEKNOLOJİ
Okuryazarlığı olanlar çoktan tanıştı. Konuya hakim olmayanların ise kafasında çılgın düşünceler dolaşıyor: Metaverse nedir? Hayatımızda olmalı mı? O evrende olmayan gerçekte de yok mu olacak? Yoksa gelecekte gerçek evren orası mı olacak? Peki bu evreni kim yönetecek? Sanal cennet mi? Yoksa bu bize verilen ikinci bir yaşama şansı mı? Bu liste uzar gider. Gelin hype (geçici) olmayan ve çok hızlı gelişen bu sürece sakince bir giriş yapalım.
İnternetin son hali olan Metaverse, teknik olarak bilgisayarlar, android cihazlar ve 3D cihazlar sayesinde insanın yapay bir fiziksel ortama dahil olmasını sağlıyor. Kişi, fiziksel gerçeklikle arttırılmış ve sanal gerçekliği bir arada yaşıyor. ‘Arttırılmış gerçeklikte’, gerçeğin daha da gerçeği sunulurken size ‘fantastik’ bir hayal gücü pazarlanıyor. Bu bileşim, ortak ve entegre çalışan binlerce online dünyalar topluluğundan oluşan bir evren sunuyor size. Ana fikri, interneti, insanların sadece bazı şeylere bakmakla yetinmeyip içerisinde aktif olduğu üç boyutlu bir evrene dönüştürmek.
Metaverse, sanal bir kamusal alan oluşturmayı vadediyor. Bu kamusal alanın sanal para birimleri bugün kripto para piyasasında işlem görüyor. Bu açıdan kavram, ‘internetin geleceği’ olarak görülüyor… Anahtar kelimeler ise hiçbir yerde göremeyeceğin bir ‘içerik’ ve ‘erişebilirlik’. Pandemiyle birlikte çok hızlı gelişen ve daha da gelişecek olan Metaverse, görsel ve işitsel bir dünya. Hatta yavaş yavaş koku da işin içine girmekte. Sırada dokunma duyusu var. Avatarlarınızla katılacağınız bu evren için bugün “Ben internette yokum” demekle gelecekte “Bu hayatta yokum” demek eşdeğer olacak!
Teknolojik gelişmeleri anlayabilmek adına 21. Yüzyılda masamızın üzerindeki eski kavramları temizleyip yeniden tanımlamamız gerekiyor. Örneğin, Big Data (büyük veri) ve algoritma kavramları. Unutmamak gerekir ki, pek çok eylemi fiziksel bir çaba harcamaksızın yapma fırsatına erişeceğimiz Metaverse’de bıraktığımız veriler, bize özel olarak geri dönecek ve aslında biz, sadece bize önerilenler arasından seçim yapacağız. Bütün bu veriler ise Big Data’dan süzülerek gelecek. Böylece algoritmaları elinde tutan dünyayı yönetecek.
Bu noktada Facebook’un bugün dünyadaki en önemli Metaverse yatırımcılarının başında gelmesi tesadüf değil. Elinde büyük bir veri havuzu olan ve ismini Meta olarak değiştiren Facebook, milyonlarca insanın metaverilerine sahip. Bu da yapay zekâ temelli bir yapay dünyanın, insanların bireysel sınırlarını tehdit edeceği endişesini doğuruyor. Sanal gerçeklik cihazları üzerine çalışan Oculus şirketini 2 milyar dolara alan Mark Zuckerberg, bu alanda Microsoft gibi önemli yazılım şirketleriyle işbirliği anlaşmaları imzaladı. Ayrıca Roblox gibi oyun platformları da bu alanda büyük ar-ge yatırımları yapıyor.
Kripto para yönetimi şirketi Grayscale’nin raporuna göre, Metaverse, birkaç yılda 1 trilyon dolarlık değere ulaşabilir. Raporda herhangi bir zaman çizelgesi de belirtilmedi. Önümüzdeki birkaç yıl ibaresi kullanılırken 2020’nin başından bu yana ‘aktif cüzdan’ verilerini de analiz ettiler. Aktif Metaverse kullanıcılarının oranı, 2020 yılına oranla 10 kat artış göstererek 50.000 kişiye ulaştı.
SANAL EKONOMİLERDE NELER OLUYOR
Web sitelerini ziyaret eder gibi paralel evrenleri ziyaret edebileceğiniz Metaverse için 5 milyar dolar yatırım planı olan Facebook’ta çalışanların beşte biri sanal gerçeklik gözlüğü (VR) üzerinde çalışıyor. Diğer yandan kripto para takipçileri sanal evreni kuradursun oyun dünyasındakiler çoktan Metaverse’te yaşamaya başladı. 2003’te kurulan çevrimiçi fantezi oyunu Second Life, alternatif gerçeklik alanında ikinci 10 yıılını dolduruyor. Minecraft’in ise pandemi sırasında, sanal bağlantılara daha fazla yönelmek zorunda kalan çocuklar arasında popülaritesi tam manasıyla patladı. World of Warcraft, Fortnite, Roblox derken bu oyunların da sanal bir ekonomisi oluştu. Fortnite sadece 2018-2019’da avatarlarınıza kıyafet almak gibi ‘metaversal davranışlar’dan 9 milyar dolar gelir elde etti. Sonuçta bu evren sadece oyunlardan ibaret değil. Hepimiz birer oyuncuya dönüşüp avatarlarımızla kendi küçük dünyamızı inşa edebiliyoruz. JPEG resim dosyası olan bir NFT sanat eseri 69 bin 300 dolara satılabilirken, yattan arsaya kadar satın alıp, bir Hollywood partisine özel uçakla gidip, bir düğüne ya da bir konsere ilk sıradan katılabiliyoruz.
Bunun bir sonraki adımı ise bilinç transferi. Yani bilinciniz, hafızanız, anılarınız, tecrübeleriniz sizin dijital ortamda bir kopyanız olacak. ‘İkinci siz’ olarak o dijital dünyada ölümsüz şekilde yaşayacaksınız. Aslında bir yandan da insanların ölümsüzlük hayalini de barındırıyor bu mesele. Şimdilik bilimkurgu senaryosundan farksız olan Metaverse için Elon Musk, Neuralink projesiyle bu işe sağlam yatırım yapıyor. Beynin haritasını çıkarmayı amaçlayan bu proje başarılı olursa bir gün bir bakmışız Matrix gerçekleşivermiş.
NFT, herhangi bir dijital dosyanın benzersiz olduğunu onaylayan, blok zinciri adı verilen dijital defterde depolanan bir veri birimi bu. Başlangıçta bir ‘hype’ olarak görünen NFT’ler artık blok zincir oyunlarında ve pazarlama projelerinde daha yaygın bir şekilde kullanılmaya başlandı. İlk nFT 2014 yılında üretildi. 2021 NFT’ler için bir dönüm noktası oldu, NFT’lerin toplam satış hacmi 12 milyar dolara ulaştı. Geçen ay ise NFT satışları 292 milyon dolar olarak öne çıktı.
İLKLER
- Metaverse kavramı ilk kez Neal Stephenson’ın 1992’de yayımladığı bilimkurgu romanı Snow Crash’de ortaya çıktı. Romanda gerçek insanların avatarlarının bulunmuş olduğu üç boyutlu sanal bir dünyaya Metaverse adı veriliyordu.
- 2018’de beyazperdeye uyarlanan Ready Player One adlı kitapta da gerçek dünyadaki insanlar, sanal gerçeklik yöntemiyle dijital bir dünyada tıpkı gerçek dünyada olduğu gibi her şeyi yapabiliyor, etkileşim kurabiliyordu.
- Second Life adlı oyun da Metaverse’e örnek olarak verilebilir. İnternet tabanlı sanal bir dünyada geçen bu oyunda kendi avatarınızı oluşturabiliyor, gerçek dünyadaki insanlarla etkileşim kurabiliyor ve gerçek hayatta yaptığınız şeyleri sanal olarak gerçekleştirebiliyorsunuz.
- Metaverse adı verilen bu yapay evrene ilk giriş yapan şehir ise Seul kenti.
- 2020 yılında ünlü rap sanatçısı Travis Scott pandemi sebebiyle konseri iptal olunca Fortnite platformu içerisinde metaverse ortamında sanal bir konser düzenledi.
- Sanal ortam etiği oluşturmak için Güney Kore’de bir Metaverse İttifakı kuruldu.
- DEVA Partisi Türkiye’de metaverse evrenine giren ilk siyasi parti oldu.
- Kripto para birimleriyle Türkiye’de şimdiye kadar sanal olarak 20 bin parsel satıldığı bilinirken, İstanbul satışlarda ilk sırada yer alıyor.
- İş hayatında ilk kez Financial Times, Metaverse evreninde İngiltere’nin eski başbakan yardımcısıyla bir toplantı gerçekleştirdi. Türkiye’den de Türkiye İş Bankası ekip içi bir toplantısını gerçekleştirdi.
- Amerika’da Dave ve Traci Gagnon, metaverse evreninde düğün yapan ilk çift oldu. Çiftin konukları, bir yazılım indirip avatarlarını oluşturarak törene katıldılar.
- Bugüne kadarki en yüksek değerli NFT satışı, kripto sanatçısı Beeple’ın Christie’s’de müzayedeye çıkardığı ‘Everydays: The First 5,000 Days’ oldu. Eser, tarihi bir müzayede evinde satılan ilk NFT idi ve Beeple’ın 5 bin parçasının bir derlemesi olan JPG formatındaki dijital sanat işi, 25 Şubat’ta başlayan açık artırmayla 69,4 milyon dolara (yaklaşık 523 milyon lira) satıldı.
SANAL MODA
Dijital ve sanal olan her şeye odaklanan modaevi Balenciaga, sanal dünyaya adanmış yeni bir iş birimi oluşturacağını duyurdu. Sonbahar 2021 koleksiyonu için kendi video oyununu yarattı. Ayrıca bir modelin 44 klonu ile podyumda koleksiyonunu sergiledi. En son oyun içi öğelerde Fortnite ile güçlerini birleştirdi. 2019’da ‘The Fabricant’ isimli marka, dünyanın ilk dijital couture parçasını tasarlayarak 9 bin 500 dolara sattı. Aynı yıl dünyaca ünlü markalar da oyun dünyasıyla yaptıkları işbirlikleriyle gündeme geldi. Louis Vuitton Leauge of Legends oyunuyla, Moschino ise Sims ile işbirliği yaptı. 2021’de Ralph Lauren ve Nike, Roblox ile, Balenciaga ise Fortnite ile işbirlikleri gerçekleştirdi. Diğer yandan, DressX, Replicant ve The Dematerialised gibi sanal kıyafetleri satın alarak Snapchat gibi uygulamalar aracılığıyla üzerinizde görebiliyorsunuz. Adidas markası da sanal koleksiyon ve NFT modasına girdi. H&M’in Metaverse’te açacağı mağazadaysa CEEK Coin ile alışveriş yapılacak. Roblox, kaykay Ayakkabıları üreten Vans ile birlikte çalışarak oyuncuların yeni Vans kıyafetleri giyebilecekleri sanal bir kaykay parkı ‘Vans World’ yarattı. Kendiniz için kıyafet ve aksesuarları deneyip satın alabileceğiniz adeta sanal bir alışveriş bahçesi…